Hoe behoud je werkgeluk tijdens personeelstekort?

De problemen stapelen zich op

De problemen stapelen zich in steeds meer sectoren op, met personeelstekort als belangrijkste belemmering voor groei voor 40% van de Nederlandse bedrijven. Niet alleen de toekomstige bedrijfsvoering is hierdoor in gevaar. 36% van de Nederlandse ondernemers geeft namelijk aan dat de werkdruk onder het personeel is toegenomen, wat op korte termijn kan leiden tot stress en ziekteverzuim.

Verder vergrijst de bevolking de aankomende jaren nog flink. Momenteel hebben we een 65-plussersgraad van 20,2%, en er wordt verwacht dat tot 2040 de vergrijzing in Nederland doorzet tot 25,1% van de bevolking. Mensen worden gemiddeld ook steeds ouder. Het aantal 75-plussers is van 800 duizend in 2000 naar 1,3 miljoen in 2020 gestegen, hierdoor stijgt de grijze druk nog harder.  Om de grijze druk op het huidige (2024) niveau te houden, zouden we tot 2040 zo'n drie miljoen extra arbeidsmigranten naar ons land moeten halen.

Als kers op de taart is de huizenmarkt ook nog eens oververhit met maar weinig uitzicht op verbeteringen in de komende tijd. Naar schatting loopt het woningtekort in 2024 op tot 415.000. Meer mensen naar Nederland halen om de gaten op te vullen is momenteel dus ook geen optie.

Impact van personeelstekorten op werkgeluk en productiviteit 

Personeelstekorten hebben een directe en aanzienlijke impact op zowel het werkgeluk als de productiviteit van werknemers. Wanneer de werkdruk toeneemt door een tekort aan medewerkers, worden de resterende werknemers vaak gedwongen om extra taken op zich te nemen, vaak zonder de benodigde ondersteuning. Dit verhoogt de kans op stress en burn-out, wat op zijn beurt het werkgeluk sterk vermindert. Uit onderzoek blijkt dat een toenemende werkdruk, vaak veroorzaakt door personeelstekorten, een belangrijke oorzaak is van burn-out en verminderde productiviteit. Bedrijven die met dergelijke tekorten kampen, zien vaak een aanzienlijke daling in de productiviteit, omdat overbelaste werknemers minder efficiënt werken en minder plezier in hun werk ervaren.

Daarnaast leidt een aanhoudend personeelstekort vaak tot een loop van verlaagde productiviteit en verhoogd ziekteverzuim, wat de situatie verder verslechtert. Werknemers die zich voortdurend onder druk gezet voelen, melden zich vaker ziek, wat de werkdruk voor de resterende werknemers nog verder verhoogt. Dit kan ook resulteren in een hoger personeelsverloop, omdat werknemers die zich niet gewaardeerd of ondersteund voelen, sneller geneigd zijn om het bedrijf te verlaten. Het gevolg hiervan is een negatieve impact op de bedrijfscultuur en een verminderde betrokkenheid, wat op zich weer belangrijk is voor het succes van een organisatie. Uiteindelijk kan een dergelijk klimaat bedrijven ervan weerhouden om nieuw talent aan te trekken, wat de tekorten nóg verder verergert.

Hoe toon je leiderschap in tijden van personeelstekort?

De vraag heerst nu, hoe houd je het hoofd in dit soort tijden boven water?

Het is als manager of bedrijfsleider niet altijd even makkelijk om de aangewezen persoon te zijn om een team aan te sturen in tijden van personeelstekort. Met een stijgende werkdruk en minder personeel om problemen mee op te vangen kunnen de spanningen soms hoog oplopen. Het is op zo’n moment belangrijker dan ooit om gestructureerd te werk te gaan en je medewerkers niet te laten verzuipen in hun werk. Leiderschap is in situaties als dit belangrijker dan ooit.

Ieder bedrijf, team en persoon is uiteraard anders, en niet elke leiderschapsstrategie heeft op een ieder effect. Om die reden geven we een aantal voorbeelden op basis van vijf strategieën: communicatie en transparantie, eigenaarschap, empathie, waardering en erkenning en innoverend leiderschap.

Communicatie en transparantie

Een voorbeeld van effectieve communicatie en transparantie komt van Patagonia, het bekende outdoor kledingbedrijf. Tijdens de economische neergang in 2008 informeerde CEO Yvon Chouinard het personeel via een reeks open vergaderingen over de financiële moeilijkheden waarmee het bedrijf werd geconfronteerd. Hij deelde gedetailleerde informatie over de omzetdaling, de noodzaak om kosten te besparen, en de maatregelen die werden genomen om ontslagen te voorkomen, zoals het bevriezen van lonen en het verminderen van niet-essentiële uitgaven. Door open te zijn over de uitdagingen en de redeneringen achter de bedrijfsbeslissingen, bouwde het management vertrouwen op en creëerde het een gevoel van gemeenschappelijke verantwoordelijkheid onder de werknemers.

Eigenaarschap

Clif Bar heeft in tijden van personeelstekort een Employee Stock Ownership Program (ESOP) ingevoerd, waarmee werknemers aandelen in het bedrijf krijgen op basis van prestaties. Dit geeft de werknemers een direct belang in het succes van de onderneming, wat hun betrokkenheid en motivatie vergroot. Werknemers werken hierdoor harder voor de resultaten van het bedrijf omdat ze letterlijk mede-eigenaar zijn. Toen het bedrijf in 2022 overgenomen werd door Mondelez genoten de werknemers van een enorme bonus, namelijk 100% stijging ten opzichte van de waardering van de aandelen in 2020. Je kan je voorstellen hoe blij ze hiermee waren!

Empathie

Een goed voorbeeld van empathisch leiderschap komt van de Cleveland Clinic, waar de leidinggevenden in de zorgsector actief werkten om personeel te ondersteunen in tijden van tekorten.

Leiders binnen de organisatie voerden individuele gesprekken met teamleden om hun zorgen te begrijpen en erkenden de extra inspanningen die ze leverden. Ze introduceerden geleidelijk nieuwe systemen om de lasten te verlichten en boden training aan om ervoor te zorgen dat medewerkers zich comfortabel voelden met de nieuwe technologie. Door empathie en begrip te tonen, wisten ze het moreel te verhogen en de betrokkenheid van hun personeel te versterken, wat uiteindelijk leidde tot een meer verbonden en productievere werkomgeving.

Waardering en erkenning

Waardering en erkenning draait om het laten zien dat een bedrijf de inzet van medewerkers erkent. Een goed voorbeeld van waardering en erkenning kan worden gevonden bij Google en hun beroemde “Founders’ Award”. Google introduceerde dit programma om werknemers te belonen die buitengewone bijdragen leveren aan het bedrijf, vooral in tijden van druk of wanneer er significante uitdagingen zijn.

Hier zijn verschillende innovaties uitgekomen, maar de meest memorabele is toch Gmail. Gmail begon als een 20%-project, waarbij Google-medewerkers een dag per week mochten werken aan eigen projecten. Dit initiatief leidde tot de ontwikkeling van een van ’s werelds meest populaire e-maildiensten. De ontwikkelaar werd een van de prominente figuren binnen Google, en zijn bijdrage wordt vaak aangehaald als een voorbeeld van de innovatieve cultuur van het bedrijf. Ook kreeg hij een flink aantal aandelen gestort. 

Innoverend leiderschap

Innoverend leiderschap richt zich op het continu zoeken naar nieuwe en creatieve oplossingen om de efficiëntie en effectiviteit van een team of organisatie te verbeteren. Leiders die innovatie omarmen, stimuleren een cultuur waarin medewerkers worden aangemoedigd om met frisse ideeën te komen en nieuwe technologieën of werkmethoden te verkennen. Dit type leiderschap bevordert niet alleen de adoptie van nieuwe technieken, maar creëert ook een omgeving waarin medewerkers zich gesteund voelen om verandering te omarmen en actief bij te dragen aan verbeteringen.

Spotify biedt een sterk voorbeeld door het ‘Squad’ model, waar kleine, zelfsturende teams binnen een flexibele structuur opereren. Deze autonomie stelt teams in staat snel te reageren op veranderingen, wat de productiviteit verhoogt. Leiders binnen deze organisaties tonen dat door innovatie en het vertrouwen in hun teams efficiëntie en betrokkenheid significant kunnen worden verbeterd.

Conclusie

Het personeelstekort in Nederland, dat momenteel voor 40% van de bedrijven de grootste belemmering voor groei vormt, heeft flinke gevolgen voor zowel werkgeluk als productiviteit. Toenemende werkdruk leidt tot stress en ziekteverzuim, wat de productiviteit vermindert en het werkklimaat verslechtert. 

Het is als management belangrijk om in dit soort tijden te denken aan met wat voor motivatie je werknemers naar werk komen. Door middel van duidelijke communicatie, het bevorderen van eigenaarschap, empathisch leiderschap, innoverend leiderschap en/of het tonen van waardering kunnen organisaties niet alleen de motivatie en betrokkenheid van hun werknemers verhogen, maar ook de negatieve effecten van personeelstekorten beperken.